Showing posts with label văn hoá. Show all posts
Showing posts with label văn hoá. Show all posts

5 TIÊU CHUẨN CỦA MỘT NGƯỜI ĐƯỢC KÍNH TRỌNG Ở PHƯƠNG TÂY

Unknown | 11:29:00 AM | 0 comments

Bài đọc liên quan:
+ Gốc rễ của suy đồi văn hóa giáo dục
+ Mất nước hay diệt vong
+ Cái đáng sợ của mục tiêu dân vận
+ Giao lưu văn hóa và sự phát triển

Xã hội Việt Nam gần đây văn hóa đang trên đà suy đồi. Một kiểu của cô gái quê lên thị thành bị cái choáng ngợp của thị thành biến thành cô cave rẻ tiền. Văn hóa xấu của các nơi xâm thực vào dân Việt rất rõ nét. Đây là một giai đoạn ắt phải có của bất kỳ quốc gia nào đang chuyển mình từ thuần chủng văn hóa hội nhập với văn hóa toàn cầu.

Vấn đề hòa nhập hay hòa tan văn hóa là vấn đề mà hơn ngàn năm nay, tất cả những nhà văn hóa lớn của toàn cầu luôn đưa ra những cảnh báo cho các quốc gia đang phát triển. 

Ở Việt Nam, từ văn hóa Nho giáo du nhập từ Trung Hoa sau ngàn năm nô lệ. Những tam cương, ngũ thường của Khổng Khâu đã định hình hơn ngàn năm qua. Muốn thay đổi, nước Việt đã có cuộc cách mạng văn hóa thời thuộc Pháp do các chí sỹ, và các nhà du học phương Tây đã làm một bước lớn. Câu chuyện đàn ông từ bỏ bím tóc dài do ảnh hưởng tư tưởng nô lệ của nhà Thanh bên Trung Hoa, và sử dụng chữ Quốc Ngữ theo La Tinh do các nhà truyền giáo là những sự hòa nhập tích cực, mà không hòa tan.

Nhưng song hành với những thay đổi tích cực ấy của thời thuộc Pháp, thì vẫn có cái xấu của xã hội chuyển mình. Nó như cơn đau chuyển dạ của người phụ nữ làm thiên chức cho loài người. Chính vì thế, văn học sử của Việt Nam thời này mới có những tác phẩm hiện thực phê phán như Tắt Đèn của Ngô Tất Tố; Chí Phèo của Nam Cao; Quan Phụ Mẫu của Nguyễn Công Hoan; Số Đỏ của Vũ Trọng Phụng.v.v...

Gần đây, phong trào hiện thực phê phán trong văn học bị đè nén do sự kiểm soát của chính quyền, từ cái đề cương văn hóa của ông Trường Chinh viết ra từ năm 1943. Nhưng văn học tha hóa và méo mó làm văn hóa, đạo đức xã hội suy đồi lại nổi lên như một cuộc chuyển dạ sai lệch, do những con người bị hòa tan bỡi cái văn hóa xấu của phương Tây, mà không biết gạn đục khơi trong để hòa nhập, lại được đẩy lên đến tột đỉnh. Nó nguy hiểm đến nỗi mà một cây cổ thụ của âm nhạc cổ truyền của dân tộc - Nhạc sư Vĩnh Bảo - phải lên tiếng là, nếu văn hóa mất thì sẽ mất nước.

Chính quyền có kiểm soát những tác phẩm mang nặng tính bản năng của loài vật như Bóng Đè của Lê Hoàng Diệu, như Sợi Xích của Lê Kiều Như, Phải lấy người như Anh của Trần Thu Trang, v.v... đã buộc phải có cuộc Tọa đàm về Văn chương và Tình dục do hội nhà văn tổ chức tại Cửa Lò, Nghệ An năm 2012.

Có nhiều ý kiến khác nhau, nhưng tựu trung đi đến một quan điểm chỉ ở bề nổi của một vấn đề lớn là: " Tình dục không phải là vùng cấm của văn chương. Ở đây cần nhắc lại một định đề tưởng như rất cũ nhưng luôn luôn mới không phải là viết về cái gì mà là viết như thế nào". Các nhà văn đã hầu như không đá động đến tư tưởng của tác phẩm văn học. Vì tư tưởng mới là vấn đề quyết định. Chính tư tưởng sẽ ngấm dần làm cho văn hóa hùng cường hay suy đồi.

Gần đây, nổi lên một tác giả họ Phan, tên Tâm, nhưng vì hòa tan với văn hóa phương Tây, mà không hòa nhập, nên cô lấy cái tên của mình là Tâm Phan, và cô cổ súy cho nữ quyền trong hôn nhân và kiếm tìm hạnh phúc cho mình, chỉ vì sau một bữa tiệc với bạn bè, anh chồng và bạn bè lăn kềnh ra ngủ, trong khi cô phải nhìn đống bát đĩa ngổn ngang phải lo thu dẹp. Cô nghĩ rất lung về hạnh phúc, và cô quyết định xách xe đến vũ trường để giải sầu. Tại vũ trường cô nhận chân ra hạnh phúc là gì? Tại sao phải ép mình sống với người đàn ông gia trưởng kia? Và cô quyết định sang ngang. Từ đó, cô đã có nhiều lần lang chạ với đàn ông. Giờ cô đã kiếm được một người đàn ông Tây "lý tưởng" sau vài lần đổ vỡ với anh ta, và nhiều người đàn ông khác. Cuộc đời lang chạ của cô đã trở thành một trường thiên hồi ký nhiều tập ưa thích cho những phụ nữ bất hạnh, và những người trẻ hời hợt về văn hóa sống thế nào để được kính trọng.

Tôi xin kể kinh nghiệm và sai lầm của mình khi tôi từ nhà nước ra tư nhân. Sau khi thành lập doanh nghiệp, tôi tuyển nhân viên cho clinic của mình. Chỉ trong năm đầu hoạt động rất thành công. Tôi không hài lòng với chuyên môn, đạo đức của nhân viên. Là một ông chủ thực sự, tôi sa thải 8 bác sỹ và 4 điều dưỡng. Nhưng những lần tuyển nhân viên bổ sung, tôi không thể nào tuyển được bác sỹ và điều dưỡng tốt bằng 12 người tôi đã sa thải. Tôi biết mình có vấn đề trong quản lý. Tôi phải bỏ ra $2,000 để học khóa quản lý doanh nghiệp trong 3 tháng. Và từ đó đến nay, mọi việc trôi chảy. Vấn đề của một ông chủ là hướng nhân viên đi theo cái Đạo của mình đưa ra để uốn nắn, sửa chữa, chứ không phải là, mỗi lần đạp cứt là một lần chặt chân.

Hạnh phúc của mình, mình phải kiếm tìm và mình phải chịu trách nhiệm với quyết định của mình sau những kiếm tìm, dù thành công hay lầm lỗi. Nhưng cái đáng nói ở đây là truyền thông chính thống cổ súy cho cô Tâm Phan về việc sống lang chạ để kiếm tìm hạnh phúc. Nó nguy hiểm ở chủ đề tư tưởng của một văn hóa sống thực dụng, gần với bản năng động vật hơn là Người.

Tại sao các tôn giáo có những con đường Chân, Thiện, Mỹ để hướng người theo có đức tin với tôn giáo đến mức họ sẵn sàng tử vì Đạo mà họ đã theo? Đó là những Người lo chuyện giữ lửa cho Đạo phải sống với những giới luật nghiêm khắc để làm gương cho tín đồ.

Trong gia đình cũng vậy, cha mẹ là tấm gương phản chiếu trung thực nhất và gần gũi nhất cho trẻ noi theo - nhất là trẻ bắt đầu tuổi vị thành niên, teenager. Khi trẻ chuyển từ tư duy chân thật sang tư duy lý luận, chính hình ảnh cha mẹ là cái trẻ sẽ đi theo. Không ai trong chúng ta muốn mình bất hạnh với hôn nhân lứa đôi. Nhưng khi đã bất hạnh tan vỡ vì hôn nhân lứa đôi thì, phải nhìn thấy rằng bản thân ta đã có những quyết định sai lầm, hoặc những sai lầm trong đời sống vợ chồng.

Hạnh phúc sau hôn nhân là vấn đề lớn cả đời người. Ngày xưa ông cha ta xem công danh sự nghiệp chỉ là Tiểu Đăng Khoa - thi đỗ chuyện nhỏ của đời người. Nhưng hôn nhân gia đình là Đại Đăng Khoa - thi đỗ lớn của đời người. Cũng giống như một doanh nghiệp theo nghĩa bóng. Vợ chồng ăn đời ở kiếp là, chính bản thân mọi người cần phải sửa mình để cả hai - vợ và chồng là 2 nửa khác nhau về cả truyền thống gia đình, văn hóa giáo dục, hoàn cảnh kinh tế và cả nhân cách sống - phải hòa nhập thành một, chứ không hòa tan theo bên vợ hay bên chồng. Và càng không nên chủ trương phá bỏ hôn nhân để đi tìm "cái mới", mà đôi khi ta lầm tưởng là hạnh phúc hơn.

Văn hóa phương Tây không bao giờ cổ súy kiểu hôn nhân vô đạo - sẵn sàng phá vỡ nó vì một ý vợ hoặc chồng không giống nhau, mà cả 2 nên sửa mình để hòa nhập cuộc sống mới. Điều này thể hiện qua 5 tiêu chuẩn để đánh giá một người được kính trọng rất rõ ràng theo thang điểm từ trên xuống dưới như sau:

1. Một người được kính trọng phải giàu có bằng khả năng thực sự của mình, chứ không phải bằng cái khôn vặt luồn lách trong xã hội đang loạn vì vô đạo, vô luật pháp như ở Việt Nam hiện nay.

2. Người được kính trọng phải có một gia đình hạnh phúc, một vợ một chồng cùng nhau nuôi dạy con để làm gương cho gia đình, dòng tộc và xã hội.

3. Một người được kính trọng phải biết lo cho cái riêng của gia đình mình, và phải biết lo cho cái chung của cộng đồng trên giá trị Mỹ học của cuộc đời: Chân Thiện Mỹ bằng Tài Đức và Sức khỏe của mình.

4. Một người được kính trọng phải có bằng cấp và địa vị xã hội tôn kính bằng chính khả năng của mình, chứ không phải mua bằng bán cấp.

5. Một người được kính trọng phải có các con thành đạt như mình hoặc hơn mình bằng sức tự thân của chúng, chứ không phải cha mẹ nâng đỡ, hoặc cha làm thầy mà con đốt sách.

Nhìn lại 5 tiêu chuẩn trên ta thấy, phương Tây hay phương Đông đều có chung một giá trị nhân bản và thẫm mỹ về cuộc sống của con người.

Giao lưu văn hóa để phát triển là điều không ai chống lại. Nhưng giao lưu văn hóa để hòa nhập, chứ không phải để hòa tan. Hòa tan văn hóa là sụp đổ và suy vong. Bao nhiêu quốc gia đã bị diệt chủng không phải vì không còn sắc tộc đó sống, mà vì nền văn hóa của dân tộc đó đã bị diệt vong.

Tôi không có oán thù gì với đạo diễn Lê Hoàng, cô Tâm Phan và cả đài truyền hình Việt Nam kênh VTV3. Thậm chí tôi còn phải học hỏi nghị lực sống và sức bật của cô Tâm Phan, nhưng đem cuộc đời lang chạ của mình ra để dạy một nét văn hóa bị hòa tan cái xấu của phương Tây, cho xã hội đang suy đồi văn hóa là một trọng tội với văn hóa dân tộc,. Khi việc làm ấy chỉ vì hám danh, và kiêu ngạo sai lầm của nền văn hóa giáo dục xã hội ta hiện nay.

Thế nhưng không biết vô tình hay cố ý, mà vai trò truyền thông chính thống của xã hội ta đang làm việc gì đây, khi chương trình "Chuyện Đêm Muộn" phát sau 23h đêm ngày 19/4/2014 vừa qua, của đạo diển Lê Hoàng phỏng vấn cô Tâm Phan, và cổ võ một người sẵn sàng phá bỏ hạnh phúc gia đình, để đi kiếm tìm hạnh phúc theo ý mình? Như thế có là cổ võ cho một cuộc sống ích kỷ cá nhân, và phá bỏ đạo đức rường cột của văn hóa nhân bản của xã hội không, đôi khi chỉ vì chuyện câu khách của đài truyền hình, và chuyện bán hồi ký của một cuộc đời, nếu không nói là tấm gương xấu cho xã hội?

Cái đáng sợ của nguyên lý Phá và Xây là, phá thì trong chốc lát, nhưng xây thì rất lâu. Nhưng càng đáng sợ hơn là, với văn hóa phá nát chỉ gần 40 năm qua, chúng ta phải xây bằng vài thế kỷ chưa chắc đã trở lại thời thập niên 1960 ở cả 2 miền đất nước!

Câu chuyện đến đây xin dành cho những người đọc, những người làm văn hóa nước nhà, và nhà cầm quyền phán xét, phải nên làm gì cho văn hóa Việt trong lúc này?

Asia Clinic, 11h29' Chúa Nhật, 20/4/2014

Nguyên nhân người Việt hay đố kỵ, 'dìm hàng' nhau

Unknown | 4:21:00 AM | 0 comments

Một số " ngôi sao" trong làng giải trí tạo nên thông điệp "ngồi mát vẫn có thể ăn bát vàng" khiến nhiều người ngày càng mất lòng tin vào cuộc sống.

Thời gian qua, dư luận ầm ĩ về "nỗi đau đố kỵ của người Việt". Truyền thông lên án gay gắt sự khắc nghiệt của người Việt dành cho thành quả của chính những người con Việt Nam.
Thiết nghĩ, ý kiến của mỗi người giống như một cây đinh, càng đập vào nó càng lún sâu hơn. Lắng lòng mà nhìn lại vì sao một bộ phận con rồng cháu tiên lại đổi thay như thế trong khi nền tảng trong văn hoá của chúng ta từ xưa đến nay là hào khí dân tộc, tinh thần dân tộc. Lòng tự tôn của Việt Nam chưa bao giờ thua kém bất cứ một quốc gia nào trên thế giới. Liệu có ai trả lời được câu hỏi tại sao?
Lên án là điều cần thiết để thức tỉnh con người trước một sự việc, nhưng nếu chỉ lên án mà không đưa ra được nguyên nhân cũng như hướng giải quyết triệt để thì chỉ làm tình hình thêm tệ hơn, sâu xa hơn có thể làm hỏng cả một thế hệ.
Điều ấy giống như việc giáng những đòn đau đớn vào đứa con của mình nhưng không nói cho nó biết nó đã sai ở đâu và làm cách nào để khắc phục cái sai của nó, hành động này chỉ khiến nó trở nên "lì đòn" hơn mà thôi.
Một trong những nguyên nhân khiến người Việt ngày càng khắt khe, cay cú với sự thành công của người khác là bởi vì trong cuộc sống của họ ít nhiều cũng đã đôi lần đối diện với sự bất công. 
Thế giới giải trí phản ánh ít nhiều sự phát triển về văn hoá của một đất nước, nó tác động không nhỏ đến người dân của đất nước đó. Ví dụ một điển hình nhỏ là nhiều nhân tố trong làng giải trí tạo nên thông điệp "ngồi mát vẫn có thể ăn bát vàng" khiến con người ngày càng mất lòng tin vào cuộc sống.
Giá trị xã hội bị đảo lộn, những điều băng hoại lại lên ngôi, nhiều sự cố gắng và nỗ lực không được đền đáp bằng những thành quả xứng đáng, quá nhiều những vấn đề được thổi phồng xa với giá trị thực tế cũng là một phần khiến công chúng mất lòng tin vào những sự kiện được đưa ra.

Sự khoe khoang vô tội vạ cũng là một phần tạo ra khoảng cách và sự khác biệt giữa con người với con người, góp phần đẩy mạnh sự phân biệt giai tầng trong xã hội. Một người cật lực làm việc chỉ mong gia đình họ có một bữa cơm no, con cái họ không phải bỏ học trong khi ngày ngày họ nhìn thấy sự xa xỉ từ tầng lớp được cho là "trên" họ.
Yếu tố bất công hình thành rõ rệt vì thế những hiện tượng thành công bị ném đá thì âu cũng chỉ là "vạ lây" mà thôi, lúc này thái độ đố kỵ chỉ là tấm gương phản chiếu sự bất mãn và hoảng loạn của họ đối với cuộc sống. Người ta thường gọi đó là hành động “giận cá chém thớt”

Bạn có tiền, điều kiện hưởng thụ cuộc sống, tạo ra nhiều giá trị thặng dư cho xã hội. Đó là một điều rất tốt nhưng tận hưởng và khoe khoang là hai phạm trù hoàn toàn khác nhau. Nó giống như việc bạn có tiền mua bò beefsteak cùng rượu vang thượng hạng rồi ngồi ăn nó trước mặt một người vô gia cư, bạn nghĩ hình ảnh đó có phản cảm hay không?

Cuộc sống vốn không công bằng, sự không công bằng tạo ra mâu thuẫn và đấu tranh. Có đấu tranh thì mới có phát triển, đó là quy luật chung của xã hội. Nhưng hãy tạo ra sự đấu tranh, sự ganh đua tích cực để đưa đất nước đi lên. Đừng cố tạo ra sự mặc cảm, nhen lên sự ghen tỵ bằng những điều chỉ có ý nghĩa cho riêng bạn nhưng vô nghĩa đối với người khác.

Suy cho cùng tất cả đều là định hướng của giáo dục, của truyền thông. Đừng cố thể hiện và tuyên truyền những điều mà dễ khiến con người lầm tưởng rằng "kẻ ăn không hết người lần chẳng ra".
Hãy để cho công chúng được nhìn thấy sự khó khăn đằng sau những thành công, hãy công khai điều đó để mọi người hiểu rằng cái gì đạt được cũng phải trải qua khó khăn, vất vả, ai cũng phải nỗ lực, cũng phải cố gắng. Không ai có được thành công hay những điều họ muốn một cách dễ dàng mà không mất một giọt mồ hôi nào.
(Xem thêm: Flappy Bird và nỗi đau người Việt 'dìm hàng' người Việt )

Khi nhìn thấy được những mặt trái của thành công và hiểu được người thành công đã phải đánh đổi và trải qua những gì để có được thành quả đó, tự khắc công chúng sẽ đón nhận một cách tự nhiên nhất vì họ hiểu rằng cơ hội để đạt được thành công là ngang nhau. Vậy tại sao họ phải đố kỵ với điều mà chỉ cần nỗ lực thật sự họ cũng có thể đạt được, thậm chí họ còn có thể làm tốt hơn như thế?

Nếu không cho họ thấy một con đường mà bất cứ ai cố gắng đi thì cũng sẽ đến mà chỉ tập trung vẽ những con đường viển vông chỉ có số ít mới được đặt chân đến đó, khác nào đang tự phân chia ranh giới của một xã hội không công bằng? Mà đã bất công thì đừng trách vì sao xuất phát sự đố kỵ.

Đừng chỉ trích, hãy hiểu, cảm thông và thay đổi.

>> Xem thêm: Chuyện Flappy Birds: Nghi ngờ, im lặng hay là sự đố kỵ của người Việt
Tuệ Nghi
Chia sẻ bài viết của bạn về thói đố kỵ tại đây.



Ý kiến bạn đọc (20)
Bài viết hay quá, nó cho thấy được sự đố kỵ không phải tự nhiên sanh ra, mà phần lớn đến từ người bị đố kỵ, chính vì thói khoe khoang lố bịch mà ra cả. Khi mà XH còn nghèo, nhiều người vất vả chỉ đủ sống, có người bóp bụng mấy ngày lương chỉ để mua một chiếc vé xem một chương trình giải trí, họ có thể tức tối khi thấy một nghệ sĩ bỏ hàng trăm triệu chỉ để mua một chiếc áo đem khoe, nhìn ở góc độ nào đó sự đố kỵ đến từ sự tổn thương. Những người giỏi, có năng lực để kiếm rất nhiều tiền, đôi lúc cũng nên nghĩ lại, tạo hóa cho bạn hơn người thì bạn đừng nên làm những người thấp kém hơn mình phải buồn lòng, vì khi bạn khoe khoang quá mức tức là bạn chà đạp lên sự khốn khó của bao người !.  
Tôi thì không nghĩ là ngành giải trí mà là ngành khác
Nguyên nhân mà bạn nêu trên chưa hoàn toàn đúng với xã hội ta hiện nay vì có không ít người thành công hay giàu có là do dùng thủ đoạn gian dối nhưng lại phô trương, khoe mẽ coi thường người chân chính do vậy gây nên bất bình, ...  
Cũng do tính ích kỷ, nhỏ nhen mà ra thôi!
Không biết các bạn thì sao chứ tôi chỉ "dìm hàng" những người giàu có bất chính thôi!
Tôi nhớ trên trang này đã từng có nhiều bài viết bàn về vấn đề giàu - nghèo ở Việt Nam.
Nhiều bạn cho rằng "Hễ giàu là giỏi, giỏi mới giàu". Vậy những người giàu lên nhờ buôn lậu, lợi dụng những kẽ hở của pháp luật hoặc những cách bất minh khác thì chắc là giỏi lắm phải không?
Tôi không phủ nhận có những người có tính đố kỵ "tự nhiên", nhưng tôi cho rằng phần đông chúng ta nghi ngờ thành công của người khác bởi vì họ đã mất lòng tin vào sự công bằng xã hội. Hàng ngày, họ phải nai lưng ra để mưu sinh mà vẫn không đủ ăn trong khi nhiều người khác thì giàu lên 1 cách nhanh chóng mà không cần phải tốn nhiều công sức.Chính vì thế, dần dần họ đâm ra ngờ vực, xét nét, soi mói khi bất cứ ai thành công (kể cả những người thành công nhờ nỗ lực của chính mình)!!!  
Bài viết rất hay và đúng!
vx - 8 giờ trước
Bài viết rất hay, thế hệ trẻ bây giờ không hiểu được giá trị thật của cuộc, muốn ngồi mát ăn bát vàng, song cuộc đời đâu đơn giãn, khi không đạt được mục đích của bản thân thi " dìm hàng" lẫn nhau.
Hai người Việt có thể khiêng một cái bàn nhưng ba người thì ... không thể vì đó là bản chất của người Việt.
Bài viết rất đúng. Nhưng do đâu và từ khi nào. 
An - 7 giờ trước
Lần đầu tiên ngồi đọc hết bài viết kiểu này.Cám ơn tác giả
" Một trong những nguyên nhân ........ họ ít nhiều cũng đã đôi lần đối diện với sự bất công. " câu này rất hay, mình chỉ bổ sung thêm là không chỉ " họ " vấp phải sự bất công mà còn được chứng kiến rất rất nhiều sự bất công trong xã hội. Mọi người hãy sống lạc quan, suy nghĩ đến những điều tích cực và làm việc hết mình thì tôi tin dù có vấp phải cái gì đi nữa chúng ta sẽ luôn giữ được sự thanh thản trong tâm hồn cũng như đươcj cảm thấy an ủi nhiều trong cuộc sống  
Hà MU - 8 giờ trước
Bài viết hay quá !

Vietnam Airlines và ... học nói

Unknown | 6:24:00 PM | 0 comments
Nói về cung cách phục vụ của Hãng hàng không Việt Nam (VNA) thì có lẽ là câu chuyện không có hồi kết. Điều này cũng dễ hiểu vì một công ti tương đối lớn và phục vụ cho hàng vạn người, và mỗi người có một cá tính cũng như kì vọng rất khác nhau, thì chẳng khác gì “làm dâu trăm họ”. Nhưng về mặt văn hoá phục vụ và cách ăn nói của nhiều nhân viên thuộc VNA quả thật có vấn đề. Rất hiếm khi nào tôi thấy người của VNA có phong cách lịch lãm, hiểu biết, và cảm thông; họ hành xử như là những cỗ máy hành chính và lạnh lùng một cách đáng sợ.  Do đó, những “ta thán” về VNA không phải là ngẫu nhiên, mà là những tín hiệu về phong cách phục vụ và làm việc của VNA hình như có vấn đề.


Tiêu biểu cho vấn đề phục vụ là … cách nói. Hôm làm thủ tục check-in ở phi trường Cam Ranh, tôi chứng kiến một câu chuyện làm tôi có cảm hứng ghi chép đôi ba dòng. Người khách hàng của VNA bằng một giọng lịch sự và có chút ngần ngại nói với người trưởng nhóm tiếp viên rằng hôm nay là ngày sinh nhật của anh ấy, và hỏi VNA có dịch vụ gì đặc biệt cho anh không. Cô trưởng nhóm tuổi bậc trung, mặc bộ đồ veston (kiểu business suit) màu đen, khoanh tay trước ngực nói như thách thức: “Không, VNA không có dịch vụ nào cho ngày sinh nhật cả”. Rồi hình như chưa hài lòng với câu trả lời, cô trưởng nhóm mỉa mai nói tiếp: “Tôi ngạc nhiên là anh hỏi câu đó.” Anh hành khách lủi thủi rời khỏi quầy làm thủ tục làm tôi áy náy trong lòng dù sự việc chẳng dính dáng gì đến tôi.

Tôi bèn nhân cơ hội nói với người tiếp viên rằng tôi từng có một kinh nghiệm với Singapore Airlines (SA) về ngày sinh nhật. Hôm đó tôi đi Trung Đông trong một chuyến bay SA. Tôi ngỡ ngàng một cách lí thú khi máy bay vừa cất cánh khoảng 10 phút thì trên loa có lời chúc mừng sinh nhật tôi. Tôi nhớ y chang lời chúc: “Today is the birthday of our passenger, Dr Nguyen, and we wish you a happy birthday”. Họ tặng tôi một ly rượu champagne và một cái bánh nhỏ. Thật là phục vụ đến mức độ cá nhân hoá. VNA thì không có dịch vụ này, và có lẽ chúng ta cũng không quá ngạc nhiên. Nhưng ngạc nhiên là ở cách ứng xử của VNA.

Tôi nghĩ cô tiếp viên có thể nói tốt hơn với anh hành khách. Tôi thử tưởng tượng nếu tôi là cô ấy, tôi sẽ nói: “Oh, chúc mừng sinh nhật anh. Hãng của chúng em chưa có dịch vụ chúc mừng sinh nhật cho hành khách, nhưng em thấy việc làm đó rất hay. Em sẽ trình báo lên sếp để hi vọng trong tương lai có một dịch vụ như thế. Mong anh thông cảm.” Tôi nghĩ lời nói không mất tiền mua, và một câu nói đại khái như thế sẽ làm cho người khách hài lòng. Đằng này, với cách nói sẵn giọng của cô tiếp viên làm cho mọi người đang xếp hàng thấy có gì không ổn, nếu không muốn nói là mất lịch sự.

Chợt nhớ đến Trịnh Công Sơn khi ông nói về “tấm lòng” với ca sĩ Khánh Ly. Trong một chương trình nhạc “50 năm đời vẫn hát”, Khánh Ly hỏi Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn rằng ở đời ông quí cái gì nhất, và ông trả lời [đại khái] rằng sống ở đời cần phải tử tế với nhau và phải có một tấm lòng; tấm lòng dù chẳng để làm gì cả, thậm chí để gió cuốn đi. Sống tử tế với nhau qua hành xử và lời nói. Tôi sợ là cách nói của cô tiếp viên trên là cách nói thiếu tử tế.

Tôi thấy các phi công và tiếp viên của VNA cũng rất tiết kiệm lời. Bay với VNA là chấp nhận mù thông tin. Có chuyến bay dài suốt 9-10 giờ đồng hồ, hành khách chẳng nghe lời nói nào từ phi công trưởng (ngoại trừ những câu họ nói với phi hành đoàn lúc cất cánh và sắp đáp). Gần đây thì phi công trưởng của VNA bắt đầu … biết nói. Họ cung cấp vài thông tin kĩ thuật, như tốc độ bay, chiều cao trên mặt biển, nhiệt độ nơi sắp đến, v.v. Nói chung là những thông tin nhàm chán, chứ chẳng có thông tin nào mang tính thân thiện và cá nhân hoá. Ngược lại, trong các chuyến bay với các hãng hàng không nước ngoài, các phi công trưởng nói với hành khách như là nói với người nhà. Có khi anh ta đọc một bản tin nào đó về bóng đá, anh ta cũng chia sẻ với hành khách làm nhiều người cười vui vẻ, bớt căng thẳng và buồn chán trong chuyến bay. Tôi đoán có lẽ một phần do tiếng Anh của các phi công VN còn hạn chế, nên họ thiếu tự tin và khó có thể nói tự nhiên như phi công của các hãng danh tiếng ở nước ngoài. Còn tiếp viên trưởng của VNA có nói, nhưng thật ra là họ đọc từ những văn bản đã được soạn sẵn. Nhưng vì tiếng Anh còn hạn chế nên nhiều khi họ đọc mà khách cũng cảm thấy khó hiểu.

Do đó, tôi nghĩ có lẽ một trong những ưu tiên của VNA là huấn luyện cho nhân viên của họ về cách nói. Họ cần học để biết nói có văn hoá với khách hàng, với hành khách. Nếu muốn cạnh tranh với các hãng nước ngoài, người của VNA cần phải học phong cách lịch sự trong những tiếp xúc với hành khách.  Họ còn cần phải có một tấm lòng biết cảm thông cho những khó khăn của hành khách, chứ không phải là những cỗ máy “hành là chính”. Khẩu hiệu của VNA là đem văn hoá Việt Nam đến thế giới, nhưng tôi sợ văn hoá phục vụ của VNA là một nỗi xấu hổ cho Việt Nam.