Tự mình phải đứng lên tranh đấu : Nữ sĩ Riken đang tổ chức họp báo tại Osaka

Mọi kinh phí liên quan đến cuộc họp báo đang diễn ra (bắt đầu từ 13 h giờ Nhật Bản, tức 11 h giờ Việt Nam) là do cô Obokata tự chi trả (theo lời luật sư của cô).

Obokata đã cúi rạp người xin lỗi vì đã gây phiền hà đến nhiều người có liên quan. 

Các ý chính cô đã trình bày:

- Phủ định các kết luận của ban điều tra thuộc Riken đối với kết quả nghiên cứu mà cô mới phát biểu trên tạp chí Nature.

- Tế bào STAP thực sự tồn tại. Bản thân cô đã thành công hơn 200 lần trong phòng thí nghiệm. 

- Một số điều bị cho là gian dối, thì theo cô, chỉ là lỗi hoàn toàn vô ý (đưa nhầm ảnh vào bài chứ không phải dùng lại ảnh cũ; vở ghi chép thí nghiệm có hơn 2 cuốn, chứ không phải chỉ có 2 cuốn như đã nạp lại cho Riken).

- Cô nuôi hi vọng ở lại Riken để tiếp tục nghiên cứu.

- Cô muốn tiếp tục đăng luận văn mới trên Nature (dựa trên các kết quả còn chưa được công bố hết).

---
Những entry liên quan đã đi trên blog này:

-Tự mình phải đứng lên tranh đấu : Nữ sĩ Riken đang tổ chức họp báo tại Osaka

- Phản công của nữ sĩ Riken : Tôi nhầm không ác ý, STAP không thể sai vì đã thấy cả mấy lần rồi !

- Tế bào STAP (vạn năng loại hình mới) và khoa học Nhật Bản : Phát hiện gian lận trong luận văn đăng trên Narure

Bổ sung 1 (10/4/2014): Báo chí Nhật hôm nay cho biết, từ ngày 1/4, Riken đã kí tiếp hợp đồng với cô Obokata, lần kí này có thời hạn là 1 năm (tức đến cuối tháng 3 năm 2015). Lí do chính để kí hợp đồng tiếp: kết quả điều tra chưa xác định được (cần phải có thời gian để làm lại các thí nghiệm).

Như vậy, kết quả cuối cùng của các thí nghiệm mang tính kiểm định/điều tra sắp tới liên quan đến bài nghiên cứu đã phát biểu trên Nature của Obokata sẽ quyết định số phận của nữ khoa học gia này. Phải đến tháng 3 năm 2015, mọi chuyện mới rõ.

Nếu kết quả cuối cùng thu được là 0, thì đồng nghĩa với việc cô Obokata sẽ bị sa thải và mọi nghiên cứu của cô sẽ bị loại bỏ. Nếu kết quả cuối cùng là OK, thì mọi nghi ngờ hiện nay về cô sẽ tự nhiên được gỡ bỏ, và rất có thể cô sẽ có cơ hội nhận giải thưởng khoa học lớn, chẳng hạn nobel.

Bổ sung 2 (17/4/2014): Nhìn lại cuộc họp báo của cô Obokata, về cơ bản, giới khoa học Nhật Bản đều bất bình. Họ cho rằng, mặc dù đã dũng cảm nhận lỗi về mình, nhưng quan trọng nhất là thuyết minh thì vô bằng, không có tí thuyết phục. 

LƯU TƯ LIỆU

3. Tư liệu cho Bổ sung 2 (17/4/2014):

研究者が見た小保方氏会見　「強引な主張」「証拠示して」「上司に説明責任」

2014.4.10 11:31 （2/2ページ）

小保方晴子氏の記者会見での発言について、研究不正問題に詳しい大阪大の中村征樹准教授（科学社会学）は「インパクトのある反論はなかった」と話す。

　中村准教授は、「研究成果の信頼性は、そのプロセスが妥当であることに支えられる。『真正な研究結果が存在するので研究不正ではない』と訴えているが、それは科学的には強引な主張だ」と断じる。

　信頼性を証明するには「パソコンや実験ノートをどういう形で管理し、どういうデータがあるのかを提示し、説得力のある説明が必要」という中村准教授。一方で「理化学研究所の調査委員会の報告も拙速だったのでは。調査段階で小保方氏の主張を十分に聞き取りし、事実認定すべきだった」と指摘した。

　難波紘二・広島大名誉教授（血液病理学）は、「記者会見で謝罪、反省したことは評価するが、もっと早く世間や科学者に説明すべきだった」と語った。

　難波名誉教授は、「小保方氏はＳＴＡＰ細胞の作製に２００回以上成功したと話しているが、科学的証拠なしに信じるのは困難。サンプルが保存してあるならそれを示してほしい」と、検証可能なデータの開示が不可欠との認識を示した。

柳田充弘・沖縄科学技術大学院大教授（分子遺伝学）も、「研究不正の嫌疑をかけられた若い人が会見するのはかつて経験がなく感心した」としながらも、「疑義が晴れたとは思っていない」という。

　また、「小保方氏の上司に当たる共同研究者がまず出てきて説明しないのはよくない。共同研究者は、より専門的な疑問に答えるべきだ」と、上司の説明責任についても言及した。

Tư liệu liên quan họp báo

関連記事

• 小保方氏会見　主な一問一答（上） (04月09日 19時53分)
• 会見で小保方氏が読み上げたコメント前文 (04月09日 12時44分)

2. 

理研、小保方氏の契約更新…調査結果確定せず

2014年04月10日 08時49分

1.

「ＳＴＡＰ細胞、２００回以上成功」…小保方氏

スタップ細胞の論文問題で、理化学研究所発生・再生科学総合研究センターの小保方おぼかた晴子ユニットリーダー（３０）は９日、大阪市内のホテルで記者会見した。

　小保方氏は「ＳＴＡＰ細胞は２００回以上作製に成功しており、真実です」と訴え、理研に８日、不服申し立てを行った理由を説明した。小保方氏が会見するのは、英科学誌ネイチャーに論文が掲載され、成果発表を行った１月末以来。

　小保方氏は会見の冒頭、「私の不勉強、不注意、未熟さゆえに多くの疑念を生みました」と謝罪した。だが、ネイチャーの論文の核心部分に改ざんと捏造があったとした理研調査委員会の最終報告については、「実験は確実に行われており、悪意をもってこの論文を仕上げたわけではない」と反論した。

　調査委が「実験ノートが３年で２冊しかなく、どんな実験だったかを追跡できなかった」と指摘した点に関しては、小保方氏は「調査委に提出したのは２冊だが、実際にはもっと存在する」と説明した。

　調査委は１日に公表した報告で「ＳＴＡＰ細胞をマウスの血液細胞から作製したことを示す遺伝子データの画像は、２枚の画像を切り貼りしたもので、改ざんにあたる」と認定した。一方、小保方氏側は不服申し立てで画像の加工は認めたものの、「切り貼りしてもしなくても、データから得られる結論が変わらない」と改ざんを否定した。

　様々な細胞に変化するＳＴＡＰ細胞の多能性を証明する画像に関しても、「実験条件の全く異なる小保方氏の博士論文と酷似し、捏造だ」とする調査委の判断に対し、小保方氏側は「正しい実験画像が存在し、画像をとり違えただけだ」と主張している。

2014年04月09日 13時59分

Copyright © The Yomiuri Shimbun

đạo-đức-nghề-nghiệp , khoa-học-Nhật-Bản , khoa-kĩ , nobel

Tự mình phải đứng lên tranh đấu : Nữ sĩ Riken đang tổ chức họp báo tại Osaka

Mọi kinh phí liên quan đến cuộc họp báo đang diễn ra (bắt đầu từ 13 h giờ Nhật Bản, tức 11 h giờ Việt Nam) là do cô Obokata tự chi trả (theo lời luật sư của cô).

Obokata đã cúi rạp người xin lỗi vì đã gây phiền hà đến nhiều người có liên quan. 

Các ý chính cô đã trình bày:

- Phủ định các kết luận của ban điều tra thuộc Riken đối với kết quả nghiên cứu mà cô mới phát biểu trên tạp chí Nature.

- Tế bào STAP thực sự tồn tại. Bản thân cô đã thành công hơn 200 lần trong phòng thí nghiệm. 

- Một số điều bị cho là gian dối, thì theo cô, chỉ là lỗi hoàn toàn vô ý (đưa nhầm ảnh vào bài chứ không phải dùng lại ảnh cũ; vở ghi chép thí nghiệm có hơn 2 cuốn, chứ không phải chỉ có 2 cuốn như đã nạp lại cho Riken).

- Cô nuôi hi vọng ở lại Riken để tiếp tục nghiên cứu.

- Cô muốn tiếp tục đăng luận văn mới trên Nature (dựa trên các kết quả còn chưa được công bố hết).

---
Những entry liên quan đã đi trên blog này:

-Tự mình phải đứng lên tranh đấu : Nữ sĩ Riken đang tổ chức họp báo tại Osaka

- Phản công của nữ sĩ Riken : Tôi nhầm không ác ý, STAP không thể sai vì đã thấy cả mấy lần rồi !

- Tế bào STAP (vạn năng loại hình mới) và khoa học Nhật Bản : Phát hiện gian lận trong luận văn đăng trên Narure

Bổ sung 1 (10/4/2014): Báo chí Nhật hôm nay cho biết, từ ngày 1/4, Riken đã kí tiếp hợp đồng với cô Obokata, lần kí này có thời hạn là 1 năm (tức đến cuối tháng 3 năm 2015). Lí do chính để kí hợp đồng tiếp: kết quả điều tra chưa xác định được (cần phải có thời gian để làm lại các thí nghiệm).

Như vậy, kết quả cuối cùng của các thí nghiệm mang tính kiểm định/điều tra sắp tới liên quan đến bài nghiên cứu đã phát biểu trên Nature của Obokata sẽ quyết định số phận của nữ khoa học gia này. Phải đến tháng 3 năm 2015, mọi chuyện mới rõ.

Nếu kết quả cuối cùng thu được là 0, thì đồng nghĩa với việc cô Obokata sẽ bị sa thải và mọi nghiên cứu của cô sẽ bị loại bỏ. Nếu kết quả cuối cùng là OK, thì mọi nghi ngờ hiện nay về cô sẽ tự nhiên được gỡ bỏ, và rất có thể cô sẽ có cơ hội nhận giải thưởng khoa học lớn, chẳng hạn nobel.

LƯU TƯ LIỆU

関連記事

• 小保方氏会見　主な一問一答（上） (04月09日 19時53分)
• 会見で小保方氏が読み上げたコメント前文 (04月09日 12時44分)

2.

理研、小保方氏の契約更新…調査結果確定せず

2014年04月10日 08時49分

1.

「ＳＴＡＰ細胞、２００回以上成功」…小保方氏

スタップ細胞の論文問題で、理化学研究所発生・再生科学総合研究センターの小保方おぼかた晴子ユニットリーダー（３０）は９日、大阪市内のホテルで記者会見した。

　小保方氏は「ＳＴＡＰ細胞は２００回以上作製に成功しており、真実です」と訴え、理研に８日、不服申し立てを行った理由を説明した。小保方氏が会見するのは、英科学誌ネイチャーに論文が掲載され、成果発表を行った１月末以来。

　小保方氏は会見の冒頭、「私の不勉強、不注意、未熟さゆえに多くの疑念を生みました」と謝罪した。だが、ネイチャーの論文の核心部分に改ざんと捏造があったとした理研調査委員会の最終報告については、「実験は確実に行われており、悪意をもってこの論文を仕上げたわけではない」と反論した。

　調査委が「実験ノートが３年で２冊しかなく、どんな実験だったかを追跡できなかった」と指摘した点に関しては、小保方氏は「調査委に提出したのは２冊だが、実際にはもっと存在する」と説明した。

　調査委は１日に公表した報告で「ＳＴＡＰ細胞をマウスの血液細胞から作製したことを示す遺伝子データの画像は、２枚の画像を切り貼りしたもので、改ざんにあたる」と認定した。一方、小保方氏側は不服申し立てで画像の加工は認めたものの、「切り貼りしてもしなくても、データから得られる結論が変わらない」と改ざんを否定した。

　様々な細胞に変化するＳＴＡＰ細胞の多能性を証明する画像に関しても、「実験条件の全く異なる小保方氏の博士論文と酷似し、捏造だ」とする調査委の判断に対し、小保方氏側は「正しい実験画像が存在し、画像をとり違えただけだ」と主張している。

2014年04月09日 13時59分

Copyright © The Yomiuri Shimbun

đạo-đức-nghề-nghiệp , khoa-học-Nhật-Bản , khoa-kĩ , nobel

Phản công của nữ sĩ Riken : Tôi nhầm không ác ý, STAP không thể sai vì đã thấy cả mấy lần rồi !

Bị dồn đến chân tường, cô Obokata đã nhờ đến luật sư, để gửi đơn "không khuất phục" trước báo cáo điều tra của phía Viện Riken. Nhiều người bất ngờ, với đòn phản công này của cô, thông qua luật sư.

Để thực chứng kết quả mà cô và nhóm nghiên cứu đã công bố (tạo ra được tế bào STAP), phía Riken phải mất khoảng 1 năm (làm đúng theo qui trình mà Obokata đã làm, xem có ra được STAP hay không).

Bây giờ, sau kết luận của phía Riken, người ta tưởng cô sẽ chủ động xin rút lui khỏi Riken, cũng như xin rút lại bài nghiên cứu đã công bố.

Nhưng không. Cô đang phản công, tựa như lại đang làm cho phía Riken bối rối. Cô đang chủ trương rằng:

- Cô không cố ý gian lận, mà chỉ đơn giản là lỗi/nhầm vô ý;

- STAP không thể sai được, vì cô đã thấy được nó nhiều lần rồi;

- Cô không hề muốn rút lại bài nghiên cứu đã đăng trên Nature;
- Ngày 9/4/2014, cô sẽ tổ chức họp báo tại Osaka.

---
Những entry liên quan đã đi trên blog này:

- Phản công của nữ sĩ Riken : Tôi nhầm không ác ý, STAP không thể sai vì đã thấy cả mấy lần rồi !

- Tế bào STAP (vạn năng loại hình mới) và khoa học Nhật Bản : Phát hiện gian lận trong luận văn đăng trên Narure

LƯU TƯ LIỆU

1. http://mainichi.jp/select/news/20140409k0000m040096000c.html

ＳＴＡＰ細胞:小保方氏の状態「落ち着いた」代理人弁護士

毎日新聞　2014年04月08日　23時42分（最終更新　04月08日　23時52分）

小保方晴子氏の代理人を務める三木秀夫弁護士らが８日、不服申立書の提出後に大阪市内で記者会見を開いた。小保方氏の状態について、「入院してちょっと落ち着いた。会見で説明する準備も進んだが、不安感を持っている」と説明した。

　申立書は理化学研究所の調査委メンバーを変更するよう求めた。小保方氏は「体調に配慮してくれなかった。イエスかノーか確認するだけで、説明はしないでいいと押しつけるようだった」と話しているという。ＳＴＡＰ細胞の存在は「何度も見た。ＳＴＡＰ細胞は間違いなくある」と確信しているという。

　三木弁護士によると、９日の会見は冒頭で小保方氏本人がおわびする。三木弁護士は「自分のミスで他の研究者や理研、社会に大変な迷惑をかけた、と訴えたいだろう」と説明。しかし、自身の行為は「過失」だと説明し、不正とされた調査結果の撤回を求める。【根本毅】

2. http://gendai.net/articles/view/geino/149293/3

理研と電撃和解の可能性も 小保方さん「逆襲」の切り札

2014年4月7日 掲載

「ＳＴＡＰ細胞は捏造ではありません」――ＳＴＡＰ細胞の論文問題で、クロ判定を受けた小保方晴子さん（３０）が放ったカウンターパンチが、じわじわ理研を追い詰めているようだ。当の小保方さんは「入院してもいいですか？」と、今週中に予定されている“反撃会見”の中止をほのめかしたというが、その裏で、「手打ちが進んだ」という声もある。

理研にはあまり触れられたくない過去がある。２００３年１１月に発表された論文で、結論に合うように研究データを改ざんしたとして、当時５０代の男性研究員と３０代の女性研究員２人が、０４年に理研を退職しているのだ。

「さほど世間に注目された論文でもなかったし、２人は表向きは自主退職だったので、幹部の責任は問われなかった。理研にとってみれば、今回も１０年前と同じように、小保方さんの自主退職で幕引きしたかったはず。ところが、小保方さんは弁護士まで付けていきなり反撃に出た。まさに想定外だったわけです」（理研関係者）
小保方さんは９日までに不服を申し立てる。理研の調査は不十分で、小保方さんひとりの捏造と断定した最終報告は「推測に過ぎない」と主張する方針だという。

　小保方サイドの要求ははっきりしている。論文を撤回する意思はない。少なくとも「改ざん」と「捏造」という最終報告は取り消してもらいたい、ということだ。

入院情報も

「その交渉の“切り札”が、小保方さんの反撃会見とみられています。理研サイドは、理研の“利権”や、小保方さんを指導した理研のエース、笹井芳樹・副センター長を守りたい。笹井さんの責任問題に発展すれば、巨額の予算が付く特定研究法人の指定が遠のくからです。小保方さんにあれこれ暴露されたら困るので、小保方サイドに＜会見は待ってくれ＞と持ちかけたとしてもおかしくない。それもあって小保方さんが『入院』を言い出したという、うがった見方までありますね」（在阪準キー局関係者）
このまま小保方さんが理研に残って論文問題が長期化すると、理研の評判はどんどん下がってしまう。

　かといって、強硬に話を進めるわけにもいかない。

「世間の目もあります。理研が一方的に手続きを進め、小保方さんを懲戒解雇処分にするのも難しい。実際、理研は１０年前の“事件”でも、退職した研究者から名誉毀損で訴えられ、和解に至ったという苦い経験があります。後は小保方さんに就職先を世話するなど、水面下の交渉が進むんじゃないですか」（前出の理研関係者）

　何でも、「ｉＰＳ細胞の山中（伸弥）先生のところに移るのでは」なんて、笑えない冗談も飛び交っているらしい。

　いずれにせよ、小保方さんが反撃会見を開くかは、理研が提示する条件次第ということか。

đạo-đức-nghề-nghiệp , khoa-học-Nhật-Bản , khoa-kĩ , nobel

Tế bào STAP (vạn năng loại hình mới) và khoa học Nhật Bản : Phát hiện gian lận trong luận văn đăng trên Narure

Sự kiện liên quan đến cô Obokata - một nhà khoa học trẻ tuổi của Nhật Bản (sinh năm 1983) - với những nghiên cứu về tế bào STAP gần đây (bao gồm luận văn học vị đã đệ trình năm 2011 và một luận văn viết chung mới đăng trên tạp chí danh tiếng Nature).

Cô Obokata từng thuộc quân số của Riken (Viện Nghiên cứu Lí Hóa) - một cơ sở nghiên cứu quốc gia danh tiếng bậc nhất của Nhật Bản. Có ít nhất một người Việt Nam hiện cũng thuộc quân số của Riken, là anh Nguyễn Đình Đăng (tôi lâu nay không đọc blog của anh nữa - kể từ sau những bài viết của anh trên blog đó về vụ thảm họa sóng thần ở vùng Đông Bắc Nhật Bản năm 2011). 

Tuy nhiên, dù thế nào, do cùng quân số của Riken, hôm nay, tôi vừa ghé blog anh Đăng, thì thấy luôn bài mới nhất của anh lại về chính người đồng nghiệp. Xem ở tư liệu số 6 ở dưới đây. Thực tế là, sau khi dán 5 tư liệu ( từ 1 đến 5), và viết chữ "tuy nhiên" ở đây, tôi mới vào mạng tra blog Nguyễn Đình Đăng.

Bài của anh Đăng đã lên mạng từ giữa tháng 3/2014, nên chưa cập nhật thông tin mới (trong số tư liệu từ 1 - 5 ở dưới). Đại khái là, hiện nay, cô Obokata đang ra sức phản luận lại kết luận của phía Riken.

---

LƯU TƯ LIỆU

1.

http://trend-eyez.blog.so-net.ne.jp/2014-03-10

stap細胞の小保方晴子さん現在は？　[科学]

薄いオレンジジュースでしたっけ？それに浸した細胞が、万能細胞のSTAP細胞に変化するという、前代未聞の大発見を発表した小保方晴子さん。

現在、どうしているのでしょうか？ここのところ、お姿を拝見することができませんね。

※http://blogs.yahoo.co.jp/bestofnobu/11161353.html?from=relatedCatより

実験室にこもりっきりで、実験を続けているとか、精神的なダメージが大きく、外出もできないとか、様々な憶測をよんでいますが、実際、多方面からの指摘に対応するべく、データなどの整理に多忙なのではないでしょうか。

とかく、新しい発見については、懐疑的な視線が集まるものです。

はるか昔に遡れば、地球は丸いとか、太陽の周りを地球が回っているとか、地球の自転だとか、神も恐れぬ言動だと、宗教裁判にかけられたこともあるそうですし。

論文どおりに再現しているつもりでも、何かしら記載されていないところに意外なノウハウが隠れていて、小保方さんなら簡単にできちゃったりすることもあるかもしれません。

共同で研究していた先生が、論文の取り下げを検討しているようですが、変に突っ張らないで、データを揃えて再度公表して、前回のここがまずかったとか、この部分はこうだからこう修正したなどの説明をしっかりとしてくれたらいいですね。

※http://blogs.yahoo.co.jp/ezomomonga314/33195589.html?from=relatedCatより

ips細胞より時間やコストがかからず、様々な可能性を秘めた細胞がどこでも安定して作ることができれば、これからの医療に役立つことは間違いなしですし、共著者の方も、研究の根幹は揺るぎないとしていますから、雲が晴れて、明るい報告が聞けることをお待ちしましょう。 

2.

http://mainichi.jp/select/news/20140401k0000e040207000c.html

http://mainichi.jp/graph/2014/04/01/20140401k0000e040207000c/image/001.jpg

ＳＴＡＰ細胞:小保方さん姿なく　実験ノート３年で２冊

毎日新聞　2014年04月01日　11時38分（最終更新　04月01日　23時47分）

「ノーベル賞級」とも言われた画期的発見から一転、わずか２カ月余りで日本の科学研究への信頼を揺るがせる事態に発展した。ＳＴＡＰ細胞を巡る疑惑で、理化学研究所の調査委員会は１日、東京都内で記者会見し、ＳＴＡＰ細胞の研究での小保方晴子・研究ユニットリーダー（３０）による不正を認めた。しかし、調査委の会見だったため、渦中の小保方さん自身が疑問に答えることはなかった。

　「科学的考察と手順を踏まえていない。改ざんに当たる研究不正行為を行ったと判断した」。午前１０時半から始まった会見で、調査委員会の石井俊輔委員長は記者約２００人を前に、大型モニターで説明した。

　実験データの画像について、小保方さんが学位論文に関連する画像から流用したと指摘し、「データの信頼性を根本から壊す」と指摘。小保方さんの３年間の実験ノートはわずか２冊だけだったといい、「画像データの由来を科学的に追跡できない」とした。

　一方、ＳＴＡＰ細胞の存在自体について、石井委員長は「不正があったかどうかが調査委員会の目的であり、委員会のミッションを超える」と回答。さらに同様の質問をされても「同じ事しか答えられず、押し問答になる」と明言を避けた。

　ＳＴＡＰ細胞の発見が報じられ、一時は「リケジョ（理系女子）の星」と称賛された小保方さん。理研は３月１４日の会見で、小保方さん自身が経緯を説明するタイミングについて「調査結果の公表時が適切」と説明し、小保方さんも共著者との連名で「改めて説明する機会を設け、誠意を持って対応する」とコメントしていた。【一條優太、神保圭作】

3.

http://www.nikkei.com/article/DGXNASGG01035_R00C14A4MM8000/

小保方氏「承服できず」　不正認定、不服申し立てへ 

2014/4/2 1:20

理化学研究所は１日、小保方晴子研究ユニットリーダーらが発表した「ＳＴＡＰ（スタップ）細胞」の論文に疑問が相次いだ問題に関する最終報告を発表した。論文に使った画像の使い回しや切り貼りで研究不正行為があったと認定。これに対して小保方氏は「承服できない」として、近く理研に不服申し立てする考えを明らかにした。理研はＳＴＡＰ細胞自体が存在するかどうか確認する再現実験には今後１年かけて取り組むとした。

　最終報告を受けて、理研の野依良治理事長は記者会見で「誠に遺憾」と謝罪。不正に至った動機などを調べる第三者委員会を新たに設置する方針も明らかにした。

　小保方氏は代理人の弁護士を通じてコメントを発表。「（理研の）規程で研究不正の対象外となる悪意のない間違いであるにもかかわらず、改ざん、捏造（ねつぞう）と決めつけられたことはとても承服できない」とした。弁護士によると、９日までに不服を申し立てるほか、小保方氏自身が記者会見を開く考えもあるという。

　理研は規程に沿って小保方氏の不服申し立てを聞いたうえで、論文に不正があったかどうか最終的な結論を出す。問題があると判断されれば、論文の取り下げを著者らに勧告するほか、懲戒委員会を開いて関係者の処分を決める。野依理事長は「場合によっては理事長を含めた役員の責任を明確にする」とも語った。

　最終報告は理研の調査委員会（石井俊輔委員長）が発表した。英科学誌ネイチャーのＳＴＡＰ論文で使った画像が小保方氏の2011年に書いた博士論文と酷似していた点は、ＳＴＡＰ細胞が様々な細胞に育つ万能性を示す論文の根幹にかかわり単純な間違いはありえないとして「捏造」と判断した。遺伝子分析の実験画像が切り貼りされていた問題は「改ざん」と認めた。

4.
http://www.tokyo-np.co.jp/article/national/news/CK2014040202000123.html

ＳＴＡＰ論文　理研不正認定　小保方氏　真っ向反論

2014年4月2日 朝刊

　理化学研究所の小保方（おぼかた）晴子ユニットリーダーらが発表した「ＳＴＡＰ細胞」の論文について理研の調査委員会は一日、小保方氏が単独で画像データを捏造（ねつぞう）や改ざんしたと認定し、他の共著者に不正行為はなかったと結論づけた。しかしＳＴＡＰ細胞そのものの存在の有無には触れず、解明されない疑惑が残った。小保方氏は、調査結果に「驚きと憤りの気持ちでいっぱい。到底容認できない」などと強く反発し、不服申し立てをする考えを示した。理研は今後、不正の再発防止策を検討する。

　捏造と判断されたのは、ＳＴＡＰ細胞がさまざまな組織に分かれる能力（多能性）を持つことを示す画像。同様の画像が二〇一一年に小保方氏が提出した博士論文にも使われ、骨髄の細胞からできた組織と説明されていた。

　両画像が酷似していることから調査委は、今回の論文と異なる実験の写真を故意に使ったと判断。ＳＴＡＰ細胞の性質を示す重要な写真で、信頼性を根本から壊す捏造とした。小保方氏は「理研の規定で研究不正の対象外とされる悪意のない間違いだった」と主張しているが、調査委は納得できる説明ではないと判断した。

　ＳＴＡＰ細胞の遺伝子解析の画像が切り貼りされていた問題では、結果をきれいに見せようと手を加えており、改ざんと判断した。小保方氏は画像を加工してはいけないと知らなかったと話しているという。

　理研に関係する共著者の笹井芳樹副センター長、若山照彦元チームリーダー（現山梨大教授）については、不正行為はなかったがデータをチェックしなかった責任は重大だとした。

　理研によると、理研に関係する論文の著者はいったん論文撤回に同意したが、現時点で小保方氏が撤回の意思を持っているかどうかは分からないという。

　ＳＴＡＰ細胞が実際に存在するかどうかについて調査委委員長の石井俊輔・理研上席研究員は「科学的な調査が必要で調査委の目的を超える」と明言を避けた。

　理研の野依良治理事長は同日会見し、論文取り下げを著者らに勧告する方針を示し、処分については「懲戒委員会の議を経て厳正に行う」と述べた。勧告や処分は、調査結果への不服申し立てがないか待ち、再調査の必要性などを検討した後だという。

　また、不正の再発防止策を図るため、野依理事長を本部長とした改革推進本部を置くことを決めた。若手への倫理教育の方法や、複数の研究者の間の責任をどう明らかにするかなどを、外部の識者を交えて検討する。

＜ＳＴＡＰ細胞＞　小保方晴子氏らの研究によると、マウスのリンパ球などを弱酸性の溶液につけると、さまざまな組織に変化できる万能細胞になり、これをＳＴＡＰ細胞（刺激惹起＝じゃっき＝性多能性獲得細胞、Ｓｔｉｍｕｌｕｓ－Ｔｒｉｇｇｅｒｅｄ　Ａｃｑｕｉｓｉｔｉｏｎ　ｏｆ　Ｐｌｕｒｉｐｏｔｅｎｃｙ　ｃｅｌｌの略）と名付けた。

5.
http://www.47news.jp/CN/201404/CN2014040201000789.html

ＳＴＡＰ共著の米教授、撤回反対　理研最終報告「結果に影響ない」

　チャールズ・バカンティ教授（米紙ボストン・グローブ提供・ゲッティ＝共同）

　【ワシントン共同】ＳＴＡＰ細胞論文に不正があったとする理化学研究所の調査委員会の最終報告を受け、共著者のチャールズ・バカンティ米ハーバード大教授は１日、「論文の誤りは研究結果に影響しないと信じる。論文は撤回されるべきではない」とする声明を発表した。

　主著者の小保方晴子研究ユニットリーダーも理研に不服申し立てをする意向を示している。理研は論文の取り下げを勧告する方針だが先が見えない状況だ。

　バカンティ氏は「誤りは訂正しなければいけないが、研究結果が間違っているという説得力ある証拠にはならない」と強調。自らの研究結果の正当性を訴えた。

2014/04/02 09:38   【共同通信】

6.

http://nguyendinhdang.wordpress.com/2014/03/13/xi-cang-dan-lon-trong-khoa-hoc-nhat-ban/

Xì-căng-đan lớn trong khoa học Nhật Bản

13/03/2014

Nguyễn Đình Đăng

Tháng 1. 2014 vừa qua truyền thông Nhật Bản tưng bừng loan tin một nhóm nhà khoa học Nhật Bản tại Trung tâm Sinh học Phát triển của viện RIKEN (RIKEN Center for Developmental Biology, viết tắt CDB, đóng tại Kobe – thành phố nằm trên bờ vịnh Osaka, phía nam đảo Honshu) vừa thành công trong việc biến tế bào gốc (stem cells) thành các tế bào gốc đa năng (pluripotent stem cells).

Tế bào gốc đa năng có thể biệt hóa thành hầu hết các loại tế bào tạo nên các mô và các bộ phận trong cơ thể sống. Nếu chế ra được các tế bào gốc đa năng bằng phương pháp nhân tạo, các nhà khoa học có thể tạo nên các bộ phận của cơ thể người, thay thế các cơ quan bị hỏng do bệnh tật. Các phương pháp đang được nghiên cứu trên thế giới hiện nay đều khá phức tạp và mất nhiều thời gian, vì thế tiến bộ rất chậm. Năm 2012 GS Shinya Yamanaka (Nhật Bản) và GS John Gurdon (Hoa Kỳ) đã đoạt giải Nobel y học vì đã phát hiện ra rằng có thể chuyển hóa các tế bào trưởng thành sang các tế bào gốc đa năng, được gọi là iPS cells (induced pluripotent stem cells). Tuy nhiên cái khó trong phát minh của Yamanaka là hiệu suất sản xuất ra các iPS cells không cao và cả 4 yếu tố phiên mã (transcriptional factor) đều gây khối u.

Nhóm nghiên cứu tại RIKEN CDB đã lấy các tiểu thể bạch huyết (lymph corpuscle) của chuột 7 ngày tuổi ngâm vào dung dịch acid loãng (độ pHthấp) trong vòng 30 phút, sau đó cấy chúng vào chuột. Nhóm này nói họ thấy các tế bào này phát triển thành các mô thần kinh và mô cơ. Họ gọi các tế bào được tạo ra bằng cách này là STAP cells (Stimulus-triggered acquisition of pluripotency cells) tức các tế bào đa năng được tạo bởi kích hoạt kích thích. Phát minh này được đăng trong 2 bài báo ngày 30.01.2014 trên tạp chí Nature nổi tiếng [1]. 

Dẫn đầu nhóm nghiên cứu này là Haruko Obokata (sinh năm 1983), người mới bảo vệ luận án tiến sĩ cách đây 3 năm tại Đại học Waseda, sau khi tu nghiệp 2 năm tại trường y của Đại học Harvard. Với tư cách một nữ khoa học gia trẻ được đào tại Đại học Waseda lại từng nghiên cứu tại các trung tâm danh giá như Đại học Harvard và viện RIKEN, Haruko Obokata trong phút chốc bỗng trở thành nổi tiếng toàn cầu nhờ phát minh này. Truyền thông Nhật Bản “lăng-xê” Obokata như một ngôi sao nhạc pop. Đây là một phát minh cực kỳ quan trọng bởi nó sẽ gây ra cuộc cách mạng trong sinh học … nếu Obokata và các cộng sự đúng.

GS Teruhiko Wakayama (phải, 46 tuổi), một trong 14 tác giả của công trình tế bào STAP đăng tại Nature, nay cho biết cần gỡ bỏ công trình đã đăng. TS Haruko Obokata (cầm microphone), người dẫn đầu nhóm nghiên cứu, hiện không trả lời các chất vấn của báo chí.
(Hình của The Japan Times).

Vâng, nếu kết quả này là đúng, bởi ngay sau đó, nghi ngờ đã xuất hiện trong cộng đồng khoa học quốc tế. Trong khoa học thực nghiệm một phát minh được cộng đồng khoa học công nhận chỉ khi nào các trung tâm nghiên cứu độc lập có thể lặp lại thí nghiệm và thu được kết quả giống như vậy. Rủi thay, các nhà khoa học tại 5 viện nghiên cứu khác nhau trên thế giới đã ra sức làm theo quy trình của nhóm Obokata nhưng hoài công: cho tới giờ chưa ai thu được STAP cells như được mô tả trong 2 bài báo.

Hơn nữa, GS Teruhiko Wakayama, một trong 14 tác giả của công trình trên, sau khi rời nhóm của Obokata tại RIKEN, chuyển sang Đại học Yamanashi, cũng không thể nào lặp lại kết quả mà chính ông đã từng thu được duy nhất 1 lần tại RIKEN khi dùng tế bào do Obokata cung cấp. Thứ Hai vừa rồi Wakayama đã lên tiếng kêu gọi các đồng tác giả của 2 bài báo này rút bài xuống bởi ông không còn tin vào các kết quả này nữa [2], cho dù Obokata và 2 tác giả khác đã đăng một bản hướng dẫn các bước kỹ thuật để các nhà nghiên cứu có thể lắp lại kết quả của nhóm Obokata [3].

Trong khi đó, cộng đồng mạng tại Nhật Bản và trên thế giới liên tiếp tìm ra các điều bất thường trong các bài báo này, ví dụ một hình chụp kết quả thực nghiệm đã được “xử lý” để gắn một hình con vào giữa, có những hình được lấy từ công trình cũ với nội dung hoàn toàn khác. (Xem hình bên dưới trích từ http://stapcell.blogspot.jp).

Hình 1i trong bài báo tại Nature của nhóm nghiên cứu do Haruko Obokata dẫn đầu: Hai đường song song được đánh dấu bằng mũi tên cho thấy ô giữa là hình được cắt dán vào.

Hình 2 trong một công trình đăng năm 2011 của Haruko Obokata giống hình 3 trong bài báo của cô và cộng sự đăng tại Nature tháng Giêng 2014 nhưng minh hoạ cho nội dung khác.

Nhiều đoạn trong hai bài báo tại Nature là bản chép nguyên xi từ công trình của các tác giả khác [4]. Hôm qua, đài NHK còn cho biết người ta đã phát hiện ra 3 hình chụp các tế bào đa năng được cho là của chuột trong công trình đăng tại Nature giống gần như y chang 3 hình từ luận án tiến sĩ năm 2011 của Obokata, chụp các tế bào đa năng của phôi người trong một thí nghiệm hoàn toàn khác.

Hình từ luận án TS của Obokata (dưới) đã được tái xử dụng trog bài báo tại Nature (trên).
(Ảnh từ NHK)

Trong tuyên bố hôm thứ Ba vừa qua, hội Sinh học Phân tử Nhật Bản nhận định: “Các số liệu trong 2 bài báo trên có nhiều sai lầm khiến khó nói rằng các kết luận của nhóm tác giả này dựa trên sự thực khoa học và được đảm bảo đúng mức. Số trường hợp giả mạo nhiều tới mức vượt ra ngoài cơ may để có thể xem chúng như các sai sót tầm thường.” Bộ trưởng khoa học Nhật Hakubun Shimomura cũng cho rằng hai bài báo này cần được gỡ bỏ [5].

Chưa hết, ngạn ngữ có câu “Việc đã hỏng là hỏng hoàn toàn.” (When things go wrong, they go completely wrong). Một công dân mạng tại Nhậtcòn phát hiện ra rằng toàn bộ chương mở đầu luận án tiến sĩ (hơn 20 trang trong tổng số 108 trang), được Obokata bảo vệ tại Đại học Waseda năm 2011, là kết quả Obokata đạo văn từ trang web của Viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ (US National Institut of Health, hay NIH) [6 - 8]. Tại chương 3 của luận án này, trang tài liệu trích dẫn có 38 công trình theo thứ tự chữ cái từ A tới P giống nguyên xi trang tài liệu trích dẫn trong công trình của một nhóm tác giả Hàn Quốc, nhưng nội dung luận án lại không có liên hệ gì với các tài liệu trích dẫn đó cả! Điều tồi tệ và đáng ngạc nhiên hơn nữa là giáo sư hướng dẫn luận án cho cô tiến sĩ này cùng toàn thể hội đồng chấm luận án của cơ sở có tên “Đại học Waseda” không hề nhận ra, nên đã thản nhiên cho qua.

Một giáo sư Nhật Bản, đã nghỉ hưu nhưng hàng tuần vẫn tới RIKEN làm việc, nói với tôi: “Điều đó có nghĩa Đại học Waseda không xứng đáng được gọi là ‘đại học’ nữa. Vụ đạo văn này sẽ và phải làm ‘đại học’ Waseda tổn thương nghiêm trọng.” Ông còn nói: “Thật kinh ngạc khi cộng đồng khoa học Nhật Bản và quốc tế đã vạch ra các công trình khoa học sai một cách nhanh chóng như vậy. Trong khi đó ‘Beethoven Nhật bản’ đã lừa dối công chúng Nhật và cả đài NHK suốt 18 năm trời thì chẳng ai biết.” [9]

Trước sức ép của cộng đồng khoa học và công luận, ngày 13.02.2014 viện RIKEN đã mở cuộc điều tra. Chiều mai RIKEN sẽ ra thông cáo về vụ này. Chúng ta hãy chờ xem RIKEN phán quyết như thế nào.

13.03.2014

*

Chủ tịch viện RIKEN xin lỗi công chúng về vụ 2 bài báo tế bào gốc

Theo NHK World [10] và the Wall Street Journal [11], tại cuộc họp báo kéo dài tới 4 tiếng đồng hổ chiều 14.03.2014, trước gần 200 nhà báo, khoảng 30 video camera, và hàng chục máy ảnh, lãnh đạo viện RIKEN  đã cúi rạp đầu xin lỗi công chúng.

Từ trái: TS. Masatoshi Takeichi – giám đốc Trung tâm Sinh học Phát triển (CDB) của RIKEN, TS. Maki Wakai – giám đốc điều hành của RIKEN, TS. R. Noyori – chủ tịch RIKEN, TS M. Yonekura, giám đốc điều hành của RIKEN, tại cuộc họp báo chiều 14.03.2014 ở Tokyo (Ảnh của The Wall Street Journal)

Chủ tịch RIKEN Ryoji Noyori – người đoạt giải Nobel hoá học năm 2001 – xin lỗi vì đã gây ra tình huống có thể gây phương hại độ tin cậy của cộng đồng khoa học. Ông nói việc để xảy ra những lỗi nghiêm trọng trong hai công trình nói trên là cực kỳ đáng tiếc. RIKEN sẽ tiếp tục điều tra vụ này và, nếu khẳng định được đúng là có những hành vi bất chính trong nghiên cứu, viện sẽ xử phạt nghiêm khắc.

Giám đốc Trung tâm Sinh học Phát triển (CDB) Masatoshi Takeichi cũng khẳng định hai bài báo có nhiều lỗi  làm suy giảm nghiêm trọng độ tin cậy của các kết quả. Ông cho rằng cần nhanh chóng gỡ bỏ hai bài báo bày, tiến hành nghiên cứu lại, và ông đề nghị các tác giả làm như vậy.

Giám đốc điều hành RIKEN Maki Kawai nói trên cơ sở các sự thực được khẳng định cho đến giờ có thể thấy đã xảy ra nhiều vi phạm đạo đức khoa học. Bà nói thêm là không thể bỏ qua sự thiếu đạo đức và RIKEN sẽ phải làm tốt hơn điều này.

TS. Shunsuke Ishii – trưởng ban điều tra các sai phạm nghiên cứu trong vụ này cho biết, theo báo cáo sơ bộ [12], có một số dữ liệu đã được xử dụng không thích đáng, trong khi Haruko Obokata vẫn khẳng định rằng đó chỉ là sai sót chứ không phải hành vi cố tình vi phạm đạo đức nghiên cứu. Báo cáo sơ bộ tiếp tục điều tra cáo buộc rằng một hình vẽ quan trọng trong một bài báo rõ ràng đã bị sửa đổi bằng cắt dán. Khi bị chất vấn, Obokata trả lời cô không biết rằng không được phép sửa đổi hình theo cách như vậy! Đại diện của RIKEN cũng cho biết 3 hình được đưa ra trong một bài báo như bằng chứng rằng STAP cells có thể biệt hóa thành bất kỳ loại mô nào cũng là sai nốt, vì 3 hình đó được lấy từ luận án TS của Obokata từ 3 năm trước, nhưng nhóm nghiên cứu đã không báo cáo cho ban điều tra về việc này. Obokata còn bị cáo buộc là đã sao chép cách giải thích phương pháp thí nghiệm từ công trình của một tác giả khác. Khi bị chất vấn, cô trả lời không nhớ nguồn từ đâu! Ban điều tra sẽ tiếp tục thẩm định để đưa ra kết luận cuối cùng.

Các đại diện của RIKEN cúi đầu xin lỗi công chúng tại cuộc họp báo chiều 14.03.2014
(Ảnh của Asahi Shimbun)

Các đại diện của RIKEN tại buổi họp báo đều tránh nói đến hành vi của Obokata. TS Ryoji Noyori chỉ nói  cô Obokata còn “chưa chín chắn” và “luộm thuộm“, trong khi TS Masatoshi Takaichi thì nói hai bài báo ở Nature “chưa ra dáng hai bài báo“. Khi được hỏi cô Obokata hiện ở đâu, TS. Ishii cho biết cô đang ở Kobe, việc nghiên cứu của cô tạm thời bị đình chỉ, và “trạng thái tâm lý” của cô hiện nay không tốt.

Obokata và các đồng tác giả tại RIKEN đã viết một bản thành tâm xin lỗi vì các sai sót trong hai bài báo nói trên. Họ nói họ đang  xem xét nghiêm túc vụ này và đang liên lạc với các đồng tác giả ngoài RIKEN để rút hai bài báo này xuống. (Theo quy định, tạp chí Nature chỉ rút bài nếu có sự đồng thuận của tất cả các đồng tác giả. Nhưng người phát ngôn của Nature cũng cho biết tạp chí có thể vẫn quyết định rút kể cả trong trường hợp có đồng tác giả không đồng ý. Khi đó Nature sẽ ghi chú quan điểm bất đồng trong tuyên bố rút bài.)

Về cáo buộc đạo văn trong luận án TS, trong một email gửi tạp chí The Wall Street Journal, Obokata nói rằng phần luận văn TS của cô mà một blogger đã nêu ra trên internet, có nội dung được sao chép nguyên văn từ trang web của viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ, chỉ là bản nháp, không phải là bản chính mà hội đồng chấm luận văn TS của Đại học Waseda đã thông qua. Cô nói cô đã yêu cầu ĐH Waseda gỡ bỏ bản mà cô gọi là nháp này khỏi trang web nhà trường. Tuy nhiên người phát ngôn của ĐH Waseda lại nói trường không hề nhận được yêu cầu nào như vậy và không hề biết một bản luận văn nào khác của cô Obokata ngoài bản hiện có. Người phát ngôn này còn nói nhà trường hiện vẫn đang tiếp tục điều tra các nghi vấn liên quan tới luận văn TS này [13].

14.03.2014

*

Haruko Obokata đề nghị rút luận án tiến sĩ

Theo tin từ Asahi Shimbunn ngày 15.03.2014, Haruko Obokata – tác giả đứng đầu hai công trình về STAP cells hiện đang bị điều tra do có nhiều nghi ngờ về nội dung sai lầm và gian lận – vừa đề nghị Đại học Waseda cho rút luận án tiến sĩ đã bảo vệ năm 2011 sau khi bị cáo buộc đã đạo văn từ trang web của viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ. Người phát ngôn của ĐH Waseda cho biết chỉ đại học này mới có quyền rút luận án tiến sĩ và một khi luận án bị rút thì học vị tiến sĩ cũng bị tước luôn. Đại học vẫn đang điều tra vụ đạo văn này.

15.03.2014

Haruko Obokata

_____________

[1] H. Obokata, T. Wakayama, Y. Sasai, K. Kojima, M.P. Vacanti, H. Niwa, M. Yamato, and C.A. Vacanti, Nature 505, 641–647 (2014);

H. Obokata, Y. Sasai, H. Niwa, M. Kadota, M. Andrabi, N. Takata, M. Tokoro, Y. Terashita, S. Yonemura, C.A. Vacanti, and T. Wakayama, Nature 505, 676–680 (2014).

[2] K. Kaplan, Scientist who created STAP stem cells says studies should be withdrawn, Los Ageles Times, 11.03.2014.

[3] H. Obokata, Y. Sasai, and H. Niwa, Essential technical tips for STAP cell conversion culture from somatic cells, Nature – Protocol Exchange, 5.03.2014.

[4] Paul Knoepfler, STAP stem cell new allegations: situation turns darker, 27.02. 2014.

[5] Skepticism grows over STAP cell reports in scientific circles, The Asahi Shimbun, 12.03.2014.

[6] Beth, Netizens notice STAP cell scientist’s PhD ‘plagiarism’, 12.03.2014.

[7] Fumikazu Asai, Doubts raised about STAP cell scientist’s doctoral dissertation, The Asahi Shimbun, 12.03.2014.

[8] Alexander Martin, Five Allegations Against Riken Stem-Cell Researcher in Japan, The Wall Street Journal, 12.03.2014.

[9] Nguyễn Đình Đăng, Ngu dốt lớn nhất của đời người là dối trá,9.02.2014.

[10] Scientists considering retracting STAP cell papers, NHK World 14.03.2014; RIKEN issues interim report on STAP cell, NHK World 14.03.2014.

[11] Alexander Martin, Head of Japan’s Riken Institute Apologizes Over Stem-Cell Papers, The Wall Street Journal, 14.03.2014.

[12] Interim report on the investigation of the Obokata et al. articles,RIKEN Press release 14.03.2014.

[13] Alexander Martin, Japan Stem-Cell Researcher Offers Defense Over Plagiarism Allegation, The Wall Street Journal, 14.03.2014.

đạo-đức-nghề-nghiệp , khoa-học-Nhật-Bản , nhật-bản , nobel

Bài cũ trên Tia Sáng (2007): Có đạo văn hay không ?

Hôm trước, là chuyện gần đây, từ bài báo của Nguyễn Thanh Lợi. Bài đó xuất hiện trên tờ Nhân Dân và đặt ra một số nghi vấn về cuốn sách mới xuất bản của nhóm Trần Ngọc Thêm.

Có nhiều nghi vấn, ở ta, bị chìm vào quên lãng, và tựa như không rõ được xử lí ra sao. Khác với xử lí ngay lập tức ở sự kiện mới đây tại Đại học Ngoại ngữ Nagoya (Nhật Bản).

Có một nghi vấn liên quan đến bài viết và sách riêng của ông Nguyễn Chí Bền được nhắc đến nhiều hồi các năm 2006-2009. Dưới đây là một bài liên quan, của tác giả Nhất Nguyên.

---

Bài vẫn nằm trên Tia Sáng

11:23-18/06/2007 
Có đạo văn hay không?

Trước dư luận trong giới KHXH gần đây cho rằng trong các công trình bài báo viết về nghệ thuật cồng chiêng, PGS. TS Nguyễn Chí Bền đã “đạo văn” của GS.TS Tô Ngọc Thanh, chúng tôi tìm đọc cuốn sách Góp phần nghiên cứu văn hóa dân gian Việt Nam (2006) của ông Nguyễn Chí Bền xem thực hư ra sao và thấy một số đoạn trong cuốn sách này tương tự với nghiên cứu các tác giả khác. Xin tạm nêu như sau:

1. Thực chất đây là cuốn sách đăng lại gần như toàn bộ cuốn Văn hóa dân gian Việt Nam - Những phác thảo của ông Bền, do NXB Văn hóa - Thông tin ấn hành năm 2003 (đăng lại bài từ các tạp chí, các hội nghị khoa học). Ở đây, một cuốn sách như “hóa phép” thành hai: cuốn năm 2006 gồm 45 bài, lấy nguyên vẹn 36 bài của cuốn sách xuất bản năm 2003, bỏ một bài (Tản mạn về việc bảo tồn kho tàng văn hóa phi vật thể), lấy thêm 9 bài gọi là mới, hình thành một tác phẩm khoa học với cái tên hoàn toàn mới là Góp phần nghiên cứu văn hóa dân gian Việt Nam. 9 tiểu luận này lại đã công bố, không hề có một bài nào mới thực sự, có nhiều bài đã đăng đến 2 lần. Thậm chí ngay Lời thưa trước ở đầu sách cũng lặp lại gần như nguyên si, chỉ thay thời gian và con số, như 2 chị em sinh đôi vậy!

2. Tại cuốn sách này, bên cạnh các tri thức về nghệ thuật cồng chiêng, giới chuyên môn cũng nhận ra ông Bền còn “thuổng thêm” của GS.TS Tô Ngọc Thanh rất nhiều, có thể lấy ví dụ từ tiểu luận Phác thảo văn học dân gian Gia Lai, ông Bền đã "cầm nhầm" một cách khéo léo như sau:

*Nguyễn Chí Bền 
Người Ba Na có hát ru, một thể loại dân ca mang tính chất chung của các thể loại hát ru: giai điệu mềm mại, bình ổn, tốc độ vừa phải hay chậm, nhịp điệu đơn giản. Thông thường hát ru gồm hai câu nhạc ứng với hai câu lời ca.
Đồng thời, dân ca Ba Na còn có avơng (hát giao duyên). Nó thường được sinh hoạt dưới dạng hát đối đáp trai gái. Theo các nghệ nhân có nhiều làn điệu cho thể loại dân ca này. Làn điệu chính có tên là avơng, còn có làn điệu khác như bum sơtang, đjor, sơđri, hơri, brơng, inh rinh.
Cuối cùng hai tộc người này đều có đồng dao. Giống như ở nhiều dân tộc ít người khác trong các pơlei Ba Na, hát đồng dao vẫn được các em nhỏ sử dụng hàng ngày. Đồng dao cũng là một kết hợp thể của âm nhạc và các trò chơi. Lời ca là những câu vần vè chứa 3,4,5 âm tiết.

*Tô Ngọc Thanh (Fônclo Bâhnar, Sở VHTT Gia Lai- Kon Tum, 1988, tr 204-205)
1/ Úm kon (Hát ru): mang tính chất chung của các thể loại hát ru: giai điệu mềm mại, bình ổn, tốc độ vừa phải hay chậm, nhịp điệu đơn giản. Thông thường hát ru gồm hai câu nhạc ứng với hai câu lời ca...
2/Tơ pun Tơpan (Đồng dao): Giống như ở nhiều dân tộc ít người khác trong các pơlei Bâhnar, hát Đồng dao vẫn được các em nhỏ sử dụng hàng ngày. Đồng dao cũng là một kết hợp thể của âm nhạc và các trò chơi. Lời ca là những câu vần vè chứa 3,4,5 âm tiết...
3/Avơng (Hát Giao duyên): Hát Giao duyên thường được sinh hoạt dưới dạng hát đối đáp trai gái. Theo các nghệ nhân có nhiều làn điệu cho thể loại dân ca này. Làn điệu chính có tên là AVơng, còn có làn điệu khác như Bum Sơtang, Đjor, SơĐri, HơRi Brơng, InhRinh.

*Nguyễn Chí Bền viết về Hát kể trường ca như sau:
Với người Ba Na, từ này chỉ một thể loại bao gồm nhiều yếu tố: văn, thơ, diễn xuất thông qua phương thức hát kể.
Làn điệu hát kể này mang tính chất  ngâm vịnh.
Làn điệu hát kể mang nhiều yếu tố trữ tình và bản sắc cảm thụ riêng của người hát kể. Những yếu tố này đậm nhạt, nhiều ít tùy theo từng người hát kể và tùy theo trạng huống tâm sinh lý nghệ thuật của họ trong những lần kể, những không khí buổi kể khác nhau.
Môi trường diễn xướng của h’ri/ hơamon, có thể là nhà rông, hay ở một gia đình nào đó, hoặc chính nhà nghệ nhân. Các khán giả - cư dân của plei đến tham dự ngồi bên ngoài. Họ đốt các đống lửa bao quanh căn nhà.

*Tô Ngọc Thanh (Fônclo Bâhnar, Sở VHTT Gia Lai - Kon Tum, 1988, tr 205 và 250)
…   Hơ Amon (Hát kể “trường ca”)Hơ Amon mà ta thường gọi là “trường ca” là một một thể loại bao gồm nhiều yếu tố: văn, thơ, diễn xuất. Trong chương Năm của công trình này, chúng tôi sẽ có chuyên mục về Hơ Amon. ở đây chỉ xin nói đôi chút về làn điệu hát kể.
Làn điệu hát kể này mang tính chất  ngâm vịnh (récitatif). Làn âm bao giờ cũng bắt đầu từ âm cao nhất, chuyển dần từng bậc theo hướng đi xuống...
Làn điệu hát kể “trường ca” mang nhiều yếu tố trữ tình và bản sắc cảm thụ riêng của người hát kể. Những yếu tố này đậm nhạt, nhiều ít tùy theo từng người hát kể và tùy theo trạng huống tâm sinh lý nghệ thuật của họ trong những lần kể, những không khí buổi kể khác nhau.
…   Hát kể Hơ Amon có thể làm ở nhà rông, hay ở một nhà nào đó, hoặc chính nhà nghệ nhân vào ban đêm. Nhân dân đến tham dự phần lớn ngồi ở bên ngoài. Họ đốt nhiều đống lửa bao quanh căn nhà và làm thành những nhóm người ngồi im lặng, vừa rít tẩu thuốc vừa nghe.

Năm 1981, tác giả Nông Quốc Thắng trong Báo cáo kết quả sưu tầm văn học dân gian ở xã Ya Tul, huyện Ayun Pa - Gia Lai - Kon Tum có bàn về nhiều vấn đề văn học nghệ thuật Gia Rai. Có được tài liệu này, PGS Bền đã “đưa” hầu hết vào tiểu luận Phác thảo văn học dân gian Gia Lai trong cuốn sách của mình. Vì ông Bền “cầm nhầm” nguyên văn với dung lượng rất lớn, có đoạn lên tới vài trang liền nên ở đây, chỉ nêu một ví dụ nhỏ:

*Nguyễn Chí Bền
Trước hết là lời nói vần, nó chưa phải là hát nhưng cũng đã có nhịp điệu khi xướng lên, nó là một chuỗi lời nói, được móc xích với nhau bằng vần điệu. Trong những lời nói vần này có thể kể đến các loại: rlu Yang (cúng thần, khấn thần) hay kã tơ pai (gọi người chết lên uống rượu) hoặc Hoa pơ xát (gọi người chết lên ăn). Đây là những xâu chuỗi lời nói dùng để khấn cầu thần linh hoặc hồn người chết, mục đích là khấn nguyện, thông đạt giữa người và thần, giữa người và hồn. Những loại này thường dùng khi cưới xin, cầu chúc sức khỏe, cúng ở nhà mồ. Đây là loại lời nói vần mang tính chất tín ngưỡng, ngôn ngữ thường ổn định, vần điệu cố định. Thế nhưng so với những loại phù chú hoặc lời khấn của các thầy phù thủy người Kinh thì loại riu Yang này gần gũi hơn với lời nói hàng ngày: dễ hiểu, mộc mạc, chứ không bí hiểm và chưa bị thần thánh hóa ở mức độ cao.

*Nông Quốc Thắng (Giữ gìn, phát huy vốn văn hóa truyền thống của dân tộc, Ty Văn hóa và Thông tin Gia Lai- Kon Tum, 1981)
Trước hết, trong dân gian có tồn tại một loại lối nói vần, nó chưa phải là hát nhưng cũng đã có nhịp điệu khi xướng lên, nó là một chuỗi lời nói được móc xích với nhau bằng vần điệu. Trong những lời nói vần này có thể kể đến các loại: Riu Yang (cúng thần, khấn thần) hay Ká tơ pai (gọi người chết lên uống rượu) hoặc Hoa pơ xát (gọi người chết lên ăn). Đây là những xâu chuỗi lời nói dùng để khấn cầu thần linh hoặc hồn người chết, mục đích là khấn nguyện, thông đạt giữa người và thần, giữa người và hồn. Những loại này thường dùng khi cưới xin, cầu chúc sức khỏe, cúng ở nhà mồ. Đây là loại lời nói vần mang tính chất tín ngưỡng, ngôn ngữ thường ổn định, vần điệu cố định. Thế nhưng so với những loại phù chú hoặc lời khấn của các thầy phù thủy người Kinh thì loại Riu Yang này gần gũi hơn với lời nói hàng ngày: dễ hiểu, mộc mạc, chứ không bí hiểm và chưa bị thần thánh hóa ở mức độ cao.

3. Tác giả Tô Ngọc Thanh bàn về các giá trị văn hóa nghệ thuật của tộc người Ba Na, còn tác giả Nông Quốc Thắng lại bàn về tộc người Gia Rai. Vậy mà khi thuổng của hai tác giả nêu trên, PGS Bền đã cố tình gán ghép các giá trị của 2 tộc người Ba Na và Gia Rai làm một, kiểu "râu ông nọ cắm cằm bà kia". Ví dụ: Trong đoạn coppy của tác giả Nông Quốc Thắng, ông Bền thêm chữ Ba Na vào trong đoạn viết về Gia Rai: “Ngoài ra, người Gia Rai, Ba Na còn  một loại lời nói vần mang tính chất nghi lễ nữa, đó là loại phát k'đi (lời hát vè) (luật tục)”. Ngược lại, trong đoạn viết về đồng dao Ba Na (copy của Tô Ngọc Thanh), ông Bền đã ghép ngay với đoạn copy của Nông Quốc Thắng (vốn viết về đồng dao Gia Rai). Đương nhiên, bài đồng dao minh họa sau đó (vốn của người Gia Rai) sẽ “bị hiểu” là của người Ba Na!

Hy vọng mấy dẫn chứng kể trên góp phần trả lời cho câu hỏi: Có thực là PGS.TS Nguyễn Chí Bền đạo văn hay không? 

Nhất Nguyên

---

ĐỌC THÊM

Bài của Nguyễn Hòa

Đã đăng báo Thể thao & Văn hóa số 145, ra ngày 5.12.2996 - Bản gốc PGS TS Nguyễn Chí Bền tiếp tục “đạo văn”?  Nguyễn Hoà Quãng 10 năm trước, trên báo Thể thao & Văn hoá, tôi đã một lần “gặp gỡ” tên tuổi của ông Nguyễn Chí Bền trong danh sách tác giả của một cuốn sách “đạo văn” có tên gọi là Cơ sở văn hoá Việt Nam, và hôm nay, tôi lại gặp ông trong một tình huống éo le khác...!         Cầm trên tay cuốn sách dày 1.018 trang của PGS TS Nguyễn Chí Bền có nhan đề Góp phần nghiên cứu văn hoá dân gian Việt Nam do NXB Khoa học xã hội phát hành năm 2006, ít nhiều tôi cũng thấy vì nể và tự hỏi để viết một cuốn sách như thế, tác giả đã phải lao tâm khổ tứ đến mức nào? Nhưng đọc rồi tôi lại thấy phần lớn những “nghiên cứu” của ông không có gì mới mẻ, thêm vào đó, cái “sự vụ” Nguyễn Chí Bền từng có tên trong danh sách tác giả của cuốn sách Cơ sở văn hoá Việt Nam “đạo văn” vô tội vạ và vẫn ngang nhiên tái bản nhiều lần trong cả chục năm nay để làm giáo trình bộ môn cho sinh viên các trường đại học lại càng làm cho tôi đọc cuốn sách của Nguyễn Chí Bền với tâm thế nghi ngờ. Và rồi sự nghi ngờ ấy xem ra là có cơ sở, đơn cử bài tiểu luận Không gian văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên, từ trang 927 đến trang 942 của cuốn sách, vì bài viết này làm tôi nhớ tới một tài liệu nghiên cứu của GS TS Tô Ngọc Thanh.       Chẳng là mấy năm trước, do muốn tìm hiểu tại sao không gian văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và di sản phi vật thể của văn hoá nhân loại, tôi đã đọc bản hồ sơ không gian văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên gồm 25 trang do GS TS Tô Ngọc Thanh viết. Đọc hồ sơ này, tôi càng khẳng định đúng là “danh bất hư truyền” khi trong giới nghiên cứu văn hoá coi GS TS Tô Ngọc Thanh là một chuyên gia hàng đầu về văn hoá dân gian Tây Nguyên, đặc biệt là trong lĩnh vực âm nhạc. Điều đó là chính xác, các cơ quan hữu trách đã chọn đúng người, đúng việc để làm nên bản hồ sơ này, vì nghiên cứu cồng chiêng Tây Nguyên mà không có kiến thức về văn hoá dân gian Tây Nguyên, không am hiểu về âm nhạc Tây Nguyên thì nghiên cứu cũng như không, và tôi tin đây cũng là các phẩm chất nằm ngoài khả năng nghiên cứu của PGS TS Nguyễn Chí Bền. Vậy mà oái oăm thay, nhiều nội dung quan trọng của bản hồ sơ lại xuất hiện trong tiểu luận Không gian văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên của PGS TS Nguyễn Chí Bền sau khi đã được ông mông má, lắp ghép, tu sửa khá tinh vi. Do tiểu luận nghiên cứu nói trên có quá nhiều đoạn mông má, lắp ghép, tu sửa từ văn bản của GS TS Tô Ngọc Thanh nên ở đây tôi chỉ xin giới thiệu vài đoạn:       1a. PGS TS Nguyễn Chí Bền viết: “Phương pháp chỉnh sửa chiêng cộng với cái tai âm nhạc nhạy cảm của nghệ nhân sửa chiêng thể hiện trình độ thẩm âm tinh tế và hiểu biết cặn kẽ về chế độ rung và lan truyền âm thanh trên mặt chiêng và trong không gian. Có hai phương pháp chỉnh sửa mà người nghệ nhân ở Tây Nguyên sử dụng: gõ, gò theo hình vảy tê tê và gõ gò theo hình lượn sóng. Do vậy, kỹ thuật gõ, gò theo đường tròn trên những điểm khác nhau quanh tâm điểm là một phát hiện vật lý đúng đắn, mặc dầu trình độ phát triển xã hội xưa của người Tây Nguyên chưa biết đến vật lý học” (Sđd, tr.929).       1b. GS TS Tô Ngọc Thanh viết: “Phương pháp chỉnh sửa chiêng cộng với cái tai âm nhạc nhạy cảm của nghệ nhân sửa chiêng thể hiện trình độ thẩm âm tinh tế và hiểu biết cặn kẽ về chế độ rung và lan truyền âm thanh trên mặt chiêng và trong không gian. Do vậy, kỹ thuật gõ, gò theo đường tròn trên những điểm khác nhau quanh tâm điểm là một phát hiện vật lý đúng đắn, mặc dầu trình độ phát triển xã hội xưa của người Tây Nguyên chưa biết đến vật lý học” (Tlđd, tr.8).       2a. PGS TS Nguyễn Chí Bền viết: “Người nghệ nhân Tây Nguyên đánh chiêng theo hai cách chính; dùng nắm tay đấm hay dùng dùi gõ vào chiêng. Với cồng núm nắm tay chỉ đấm vào núm mới có tiếng trong, vang. Nhưng với chiêng bằng thì nắm đấm luôn phải đấm vào một điểm giữa tâm và vành ngoài của mặt phải chiêng. Có ba loại dùi: cứng, mềm và bọc vải hoặc da. Dùi bọc vải thường dùng cho cồng núm tạo ra một âm thành tròn, mềm. Dùi cứng và dùi gỗ mềm không bọc vải thường dùng cho chiêng bằng, gõ vào tâm mặt trong của chiêng. Tùy từng tộc người và tùy theo yêu cầu nghệ thuật của bài chiêng mà người ta dùng bàn tay xoa vào, đặt vào mặt trong của chiêng bằng, hoặc dùng các ngón tay chặn trên vành ngoài của chiêng. Cũng có nghệ nhân dùng cùi tay chặn vào mặt chiêng bằng. Các cách ngắt chiêng khác nhau đã cho những sắc thái âm thanh phong phú, làm tăng thêm sức diễn cảm và vẻ độc đáo của bài nhạc chiêng. Cồng chiêng là nhạc cụ nghi lễ, các bài nhạc cồng chiêng trước hết là đáp ứng cho yêu cầu của mỗi lễ thức và được coi như một thành tố hữu cơ của lễ thức đó. Như thể, mỗi nghi lễ có ít nhất một bài nhạc chiêng cho nó. Trong mỗi nghi lễ, lại có thể có nhiều công đoạn có nhạc chiêng riêng. Chẳng hạn, người ngành Aráp dân tộc Gia Rai ở vùng Ea H’Leo tỉnh Đắc Lắc có các bài chiêng cho các lễ sau đây: đâm trâu, khóc người chết trong tang lễ, bỏ mả, mừng nhà rông mới, mừng chiến thắng, lễ xuống giống, lễ cầu an cho lúa, mùa gặt. Ngoài ra cũng còn có những bài chiêng dùng cho các sinh hoạt cộng đồng như lễ thổi tai cho trẻ sơ sinh, mừng nhà mới, chúc sức khỏe, v.v...       Các bài chiêng cũng đã đạt đến một trình độ biểu cảm âm nhạc phù hợp với trạng huống tình cảm của con người trong mỗi nghi lễ. Chẳng hạn chiêng tang lễ hay bỏ mả thì chậm rãi, man mác buồn. Chiêng mùa gặt thì thánh thót, vui tươi. Chiêng đâm trâu thì nhịp điệu giục giã, v.v...” (Sđd, tr.931 - tr.932).       2b. GS TS Tô Ngọc Thanh viết: “Người nhạc công Tây Nguyên đánh chiêng theo hai cách chính; dùng nắm tay đấm hay dùng dùi gõ vào chiêng. Với cồng núm nắm tay chỉ đấm vào núm mới có tiếng trong, vang. Nhưng với chiêng bằng thì nắm đấm luôn phải đấm vào một điểm giữa tâm và vành ngoài của mặt phải chiêng. Có ba loại dùi: cứng, mềm và bọc vải hoặc da. Dùi bọc vải thường dùng cho cồng núm tạo ra một âm thành tròn, mềm. Dùi cứng và dùi gỗ mềm không bọc vải thường dùng cho chiêng bằng, gõ vào tâm mặt trong của chiêng. Tuy nhiên trong quá trình hòa tấu mỗi tiếng chiêng vang lên xong lại phải được ngắt đi. Nếu không thì các bồi âm của chiêng đó sẽ làm nhiễu các âm của các chiêng tiếp theo. Tùy từng tộc người và tùy theo yêu cầu nghệ thuật của bài chiêng mà người ta dùng bàn tay xoa vào, đặt vào mặt trong của chiêng bằng, hoặc dùng các ngón tay chặn trên vành ngoài của chiêng. Cũng có nghệ nhân dùng cùi tay chặn vào mặt chiêng bằng. Ngắt tiếng ở cồng núm khó hơn vì cồng núm có hệ bồi âm lớn và độ lan truyền dài hơn. Nhạc công phải tỳ đùi hay lấy tay bịt trực tiếp vào đỉnh núm hay chân núm mới được. Các cách ngắt chiêng khác nhau đã cho những sắc thái âm thanh phong phú, làm tăng thêm sức diễn cảm và vẻ độc đáo của bài nhạc chiêng.       Là nhạc cụ nghi lễ, các bài nhạc cồng chiêng trước hết là đáp ứng cho yêu cầu của mỗi lễ thức và được coi như một thành tố hữu cơ của lễ thức đó. Như thể, mỗi nghi lễ có ít nhất một bài nhạc chiêng cho nó. Trong mỗi nghi lễ, lại có thể có nhiều công đoạn có nhạc chiêng riêng. Chẳng hạn, người Gia Rai Arap ở vùng Ea H’Leo tỉnh Đắc Lắc có các bài chiêng cho các lễ sau đây: Đâm trâu - Bỏ mả - Mừng nhà rông mới - Mừng chiến thắng - Khóc người chết trong tang lễ - Lễ xuống giống - Lễ cầu an cho lúa - Mùa gặt. Ngoài ra cũng còn có những bài chiêng dùng cho các sinh hoạt cộng đồng như lễ thổi tai cho trẻ sơ sinh, mừng nhà mới, chúc sức khỏe v.v...       Các bài chiêng cũng đã đạt đến một trình độ biểu cảm âm nhạc phù hợp với trạng huống tình cảm của con người trong mỗi nghi lễ. Chẳng hạn chiêng tang lễ hay bỏ mả thì chậm rãi, man mác buồn. Chiêng mùa gặt thì thánh thót, vui tươi. Chiêng đâm trâu thì nhịp điệu giục giã v.v...” (Tlđd, tr.10 - tr.11)...       Quá kinh ngạc về các kỹ xảo của PGS TS Nguyễn Chí Bền, tôi đã liên lạc với GS TS Tô Ngọc Thanh, được ông xác nhận ông đích thực là chủ sở hữu của văn bản này và tôi đã nhanh chóng có trong tay bản gốc được soạn thảo trên máy vi tính của văn bản. Như vậy ở đây có hai câu hỏi đặt ra: Một là sau khi công bố, văn bản của GS TS Tô Ngọc Thanh đã trở thành sản phẩm “văn hoá dân gian” nên ông Nguyễn Chí Bền có thể “khai thác” tuỳ ý? Hai là ông Nguyễn Chí Bền đã “đạo văn” từ văn bản của GS TS Tô Ngọc Thanh, mà sự can thiệp theo lối mông má, tu sửa, lắp ghép một cách có ý thức của ông đã cho phép tôi đặt ra câu hỏi thứ hai này. Dẫu sao thì theo tôi, PGS TS Nguyễn Chí Bền vẫn cần thiết đưa tên ông ra khỏi vai trò tác giả của bài tiểu luận Không gian văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên, bởi lẽ đa số tri thức có tính cách “nghiên cứu” trong tiểu luận này không phải là tài sản của riêng ông. Viết đến đây, tôi lại thấy khôi hài khi nhớ tới phần Lời thưa trước của cuốn sách Góp phần nghiên cứu văn hoá dân gian Việt Nam, ông Nguyễn Chí Bền viết rằng: “Cuốn sách sẽ góp thêm một tiếng nói nhỏ nhoi vào sự nghiệp nghiên cứu văn hoá dân gian vốn đã đạt được rất nhiều thành tựu to lớn, để làm rõ thêm một số vấn đề của văn hoá dân gian hiện nay”, vì cứ như các nghiên cứu trong tiểu luận tôi đã đề cập thì ông chỉ góp phần “làm mờ ảo thêm” chứ làm sao “làm rõ thêm một số vấn đề của văn hoá dân gian hiện nay” được!                                                                            NH - 12.2006

đạo-đức-nghề-nghiệp , đạo-văn , khoa-học-Việt-Nam